Engin Erkiner: İşçi sınıfına kutsal önem ithaf edenler de sınıfın son 30-40 yılda çok değiştiğini, binlerce kişilik büyüklerden küçük işletmelere dağıldığını; eskiden gittikleri ortak mekanların kaybolduğunu, okudukları yayınların kapandığını ya da sayıca çok azaldığını kabul ediyorlar.

Bunun sonucu sınıf kültüründeki önemli yıpranmadır.

Bu nedenle de –yakınanlar az olmamakla birlikte- sınıf sanatı yapılamıyor ya da oldukça zayıfladı.

Sınıf sanatı yapılamaması, sınıf kültüründeki zayıflamayla ilgilidir.

Birlikte hayat (fabrikalar, mahalleler), aynı mekanlara gitmek, aynı davranış tarzları; sınıf kültürü bu ve benzerlerinden oluşur. Bunlar iyice zayıflamış durumdadır.

Sınıf sanatı nedir ve ne oranda yapılmıştır sorusunu geçiyorum.

Başlığa gelelim…

Müşterinin işçileşmesi yeni işçiliğin önemli bileşenlerinden birisidir. Bunların sınıf olması mümkün görünmüyor, sayıları yüksek olmasına rağmen durum böyledir.

Örnekleyelim…

Eskiden mağazaya elbise almaya gittiğiniz zaman tezgahtar nasıl bir elbise istediğinizi sorar ve getirirdi.

Şimdi elbiseyi kendiniz seçiyorsunuz, prova yerleri var, girip prova yapıyorsunuz. Alacaksanız doğrudan kasaya gidiyorsunuz.

Sayısı gittikçe artan mağazalarda kasiyer bulunmuyor. Elbisenin fişini cihaza okutuyorsunuz, fiyatı ekranda yazıyor; genellikle kredi kartıyla ödeme yapıyorsunuz.

Eskiden bunun için en az iki çalışan bulunurdu. Onların işini artık müşteriler yapıyor.

Bankalarda da böyledir. Veznedekilerin sayısı iyice azalmış durumdadır. Para yatırmak, para çekmek, havale yapmak; bunları makinelerde kendiniz yapıyorsunuz.

Eskiden bunun için maaş alan çalışanlar bulunurdu.

Kapitalizm müşteriyi işçileştirerek para karşılığında çalışan işçi sayısını azalttı.

Büyük mağazalarda çok az çalışan bulunması işin azalması anlamına gelmiyor. Eskiden çalışanın yaptığı çok sayıda işi müşteri, üstelik ücret almadan yapıyor.

Buna “çalışan müşteri” deniliyor.

Bunlar da bir çeşit işçi aslında…

30 yıl önce yaptıkları işleri ücretli çalışan başkaları yapardı.

Çalışan müşterinin şu veya bu işyeriyle iş anlaşması bulunmuyor. Eskiden çalışanların yaptıkları işleri ücretsiz olarak yapıyor.

Bu insanlarda bağımsızlık ve inisiyatif sahibi olmak duygularının güçlendiğini düşünebilirsiniz.

Neo liberalizmin insanları ikna etmekteki büyük başarısında bunu dikkate almak gerekir.

Hayatın başka alanlarında da benzer durum bulunuyor.

Bunu ilgili videolar için giriş yazısı olarak kabul edin.