Engin Erkiner: Sosyalist olduğunu savunan beş ülke bulunuyor: Çin, Vietnam, Laos, Küba ve Kuzey Kore. Aralarında farklılıklar bulunmakla birlikte tamamı pazar sosyalizmini savunuyor ve uyguluyor. 1980 öncesindeki gibi sosyalist ülkeler arasında birbirine karşı bloklar bulunmuyor. Sorunlar mutlaka vardır ama bu ülkelerden herhangi birinin diğerini şiddetle eleştirdiğini duymadım.

Bu ülkelerin tarihinin incelenmesi (ilk dördünü yaptım, Kuzey Kore incelemesinin yazımına başlamadım) sürecin incelenmesidir. Bu ülkelerde sosyalist iktidar nasıl kuruldu, hangi aşamalardan geçti, hangi sorunlarla karşılaştı ve bunları nasıl aşabildiler? Eskiden sosyalist olan diğer ülkeler için son aşamada incelenmesi gereken çözülmedir. Bu konuda Bulgaristan-Romanya ve Arnavutluk’u inceledim.

İlk incelemede yapılan pratiğin teorisidir. Bu beş ülkenin sosyalizmi marksist sosyalizmin özelliklerinden büyük farklılıklar gösteriyor. Bunu “marksizmin yaratıcı uygulanması” olarak tanımlıyorlar.

Bence değildir. Yeni bir sosyalizm teorisi henüz yeterince şekillenmedi. Bu teori pratikten çıkacaktır. Belirtiler bulunuyor: Mesela Vietnam Komünist Partisi teorik yayın organında “sosyalizm yeniden tanımlanmalıdır ve bu da geçici bir tanımlama olacaktır” belirlemesi bulunuyor.

Sosyalizm eğer kapitalizmin alternatifi olmak iddiasında ise, kapitalizm değiştikçe sosyalizm de değişmek zorundadır. Yukarda söylenen de budur aslında…

1960’lı yıllarda teori ağır basıyordu. Pazar sosyalizmi uygulaması yoktu, savunuluyordu. Savunanlar mücadeleyi kaybettiler ve yapılamadı.

Adı geçen beş ülkenin uyguladığı pazar sosyalizmi, büyük oranda 1960’lı yıllarda savunulan özellikleri barındırmaktadır.

Pratik, birçok konuda teorinin yolunu açar. Teori de pratiği sistematikleştirir.

Mesela işçi sınıfı sınıfsal bilince kendisi ulaşamaz, bu bilinç ona dışarıdan iletilmelidir belirlemesi yılların pratik gözlemlerinden çıkarılmış önemli bir teorik sonuçtur.

Almanya SPD’si (o yıllarda komünistler kendilerine sosyal demokrat derdi) işçi sınıfı içinde örgütlüydü ve Karl Kautsky yılların gözleminin ardından bu sonuca ulaşır.

Lenin “Ne Yapmalı?”da Kautsky’ye referans verir.

Pratiği gözlemlemeye, değişik partilerin buradan çıkardıkları sonuçlara, yaptıkları uygulamalara önem verin.

Farklı bir sosyalizm teorisi doğacak, belirtileri de görülüyor…